Προτεσταντισμός & Νηπιοβαπτισμός
Τοῦ Πρωτ. Βασιλείου Ἀ. Γεωργοπούλου, Λέκτωρος Θεολογικῆς Σχολῆς Α.Π.Θ
Προτεσταντικές αντιφάσεις στο θέμα του νηπιοβαπτισμού
Τόν εἰκοστό αἰώνα , ὁ νηπιοβαπτισμός τόσο ὡς πρός τίς θεολογικές του προϋποθέσεις ὅσο καί ὡς ἐκκλησιαστική πράξη, ἀπασχόλησε τήν προτεσταντική θεολογία κατά τρόπο ἔντονο. Στήν ἐν λόγω συζήτηση, συμμετεῖχαν ἐπιφανεῖς ἐκπρόσωποι τῆς προτεσταντικῆς θεολογικῆς διανοήσεως, διαφόρων θεολογικῶν τάσεων καί εἰδικοτήτων, ὅπως π.χ. οἱ K.Barth, O. Cullman , J.Jeremias, K.Aland, E.Staufer, κ.ἄ.
Στά πλαίσια τοῦ παρόντος ἄρθρου καί τῆς θεματικῆς μας ἀναφορᾶς, δέν θά παρουσιάσουμε τίς προτεσταντικές ἀκαδημαϊκές τοποθετήσεις καί ἀντιθέσεις τῆς ἐτερόδοξης θεολογίας, ἀλλά θά παρουσιάσουμε θέσεις τῶν Ἑλλήνων προτεσταντῶν σχετικά μέ τό ζήτημα τοῦ νηπιοβαπτισμοῦ καί θά τίς συγκρίνουμε μέ τίς ἀπόψεις τῶν δημιουργῶν καί ἡγετῶν τῆς Μεταρρυθμίσεως, τῶν Μ. Λούθηρου,Ἰ .Καλβίνου καί Οὐ. Σβίγγλιου.
Ἡ σύγκριση εἶναι ἐπιβεβλημένη, ἄν σκεφθοῦμε ὅτι οἱ Ἕλληνες προτεστάντες σήμερα ἀνήκουν στούς πνευματικούς ἐπιγόνους τῶν δημιουργῶν τοῦ Προτεσταντισμοῦ, καθώς ἡ ἀπαρχή τῶν πρώτων προτεσταντικῶν ἑλληνικῶν κοινοτήτων, ἱστορικά σχετίζεται μέ τήν ἔντονη προσηλυτιστική δραστηριότητα τῶν προτεσταντῶν μισσιοναρίων στόν ἑλλη -νικό χῶρο, ἤδη ἀπό τά χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας.
Σύμφωνα, λοιπόν, μέ τούς Ἕλληνες προτεστάντες ὁ νηπιοβαπτισμός ἀπορρίπτεται ὡς ἀντιγραφική διδασκαλία, ὡς ἀνθρώπινη ἐπινόηση. Ἀναφέρουν χαρακτηρικά: « εἶναι ξεκάθαρο ὅτι τό βάπτισμα τῶν παιδιῶν εἶναι ἀντίθετο πρός τήν διδασκαλία τῆς Καινῆς Διαθήκης. Δέν ὑπάρχει καμμία ἐντολή, οὔτε παράδειγμα, ούὔτε καί καμμία ἀπολύτως νύξη, ὅτι ἐβαπτίσθη νήπιο ὑπό τοῦ Κυρίου ἤ τῶν μαθητῶν του».[i] Καί ἀλλοῦ, Ἕλληνας Πεντηκοστιανός ἀναφέρει: «Τό νηπιοβάπτισμα δέν ειναι κάτι πού τό δίδαξε ὁ Χριστός.Τό νηπιοβάπτισμα δέν περιλαμβάνεται στήν ἀποστολική διδασκαλία. Εἶναι ἀνθρώπινη διδασκαλία χωρίς κανένα βιβλικά διδασκαλικό ὑπόβαθρο»[ii].
Ταυτοχρόνως, στήν ἀπέλπιδα προσπάθειά τους νά παρουσιάσουν ἐπιχειρήματα κατά τοῦ νηπιοβαπτισμοῦ, περιφρονώντας τίς μαρτυρίες τῶν ἀρχαίων ἐκκλησιαστικῶν συγγραφέων[iii], τίς ἀρχαιολογικές μαρτυρίες τῶν κατακομβῶν[iv], καί σέ προφανή ἀντίθεση μέ ἐπιφανεῖς προτεστάντες καινοδιαθηκολόγους (π.χ Cullman, Jeremias, Delling,, Ferd)[v] πού δέχονται τήν ὕπαρξη τοῦ νηπιοβαπτισμοῦ ἀπό τά τέλη τοῦ πρώτου αἰῶνος, ἰσχυρίζονται ὅτι: «ἡ ἐφαρμογή του ἄρχισε δειλά- δειλά τόν 3 μ.χ αἰῶνα καί ἐπεκράτησε σχετικά κατά τόν 6 μ.χ αἰῶνα »[vi] .
Ἡ ἀπόρριψη τοῦ νηπιοβαπτισμοῦ ἀπό τούς Ἕλληνες προτεστάντες δέν εἶναι πρόσφατο φαινόμενο. Μαρτυρεῖται, ἤδη ἀπό τόν 19ον αἰ., ἀπό τήν πρώτη στιγμή δηλαδή τῆς παρουσίας προτεσταντικῶν κοινοτήτων στόν Ἑλλαδικό χῶρο[vii].
Μέ ποιό ὅμως κριτήριο, οἱ Ἕλληνες προτεστάντες ἀπορρίπτουν τόν νηπιοβαπτισμό; Σύμφωνα μέ τούς ἰσχυρισμούς τούς, μοναδικό τους κριτήριο εἶναι ἡ Ἁγ. Γραφή. Πιστεύουν, ὅτι ὁ νηπιοβαπτισμός στερεῖται ἁγιογραφικῆς θεμελίωσης. Στό σημεῖο αὐτό ἀκριβῶς ἀντιφάσκουν και διαφωνοῦν μέ τούς θεμελιωτές τοῦ Προτεσταντισμοῦ. Ξεκινώντας ἀκριβῶς οἱ ἡγέτες τῆς Μεταρρυθμίσεως ἀπό τό θεμελιῶδες ἀξίωμα τούς Sola scriptura= μόνο ἡ Γραφή, ὄχι μόνο ἀποδέχονται τόν νηπιοβαπτισμό, ἀλλα θά σταθοῦν καί μέ ἰδιαίτερη αὐστηρότητα ἀπέναντι στούς Ἀναβαπτιστές, ὄχι μόνο γιά τίς κοινωνικές τους ἀντιλήψεις, ἀλλά καί γιατί ἀπέρριπταν τόν νηπιοβαπτισμό[viii].
Μάλιστα, παλαιότερα, ὁ προτεστάντης ἱστορικοδογματικός Κ. Hagenbach ἀναφέρει[ix], ὅτι ἀπό τά τρία στοιχεῖα στά ὁποῖα συνέπιπτε ἡ περί τοῦ βαπτίσματος διδασκαλία τῶν προτεσταντῶν μετά τῶν ρωμαιοκαθολικῶν, τό τρίτο ἦταν ἡ ἀναγκαιότητα τοῦ νηπιοβαπτισμοῦ, ἀναγκαιότητα τήν ὁποία πρόβαλλαν ἀπό κοινοῦ κατά τῶν Ἀναβαπτιστῶν.
Τί ὅμως φρονοῦσαν γιά τόν νηπιοβαπτισμό οἱ θεμελιωτές τοῦ Προτεσταντισμοῦ, καί μάλιστα μέ μοναδικό κριτήριο τήν Ἁγ.Γραφή; Ἀρχίζοντας ἀπό τόν Μ.Λούθηρο, θά ἀναφερθοῦμε ἐνδεικτικά σέ δύο ἔργα του, τά ὁποῖα μάλιστα ἀνήκουν στά Συμβολικά κείμενα τοῦ Λουθηρανισμοῦ, στά Σμαλκαλδικά Ἄρθρα (Pars III,5)[x], καί στή Μεγάλη Κατήχησή του(Pars IV)[xi]. Ἡ θέση του καί στά δύο ἔργα του εἶναι σαφέστατη. Ὁ νηπιοβαπτισμός καί ἀρεστός στό Θεό εἶναι καί ἀναγκαῖος, καί σύμφωνος μέ τήν Ἁγ.Γραφή[xii].
Ὁ Ἰ. Καλβῖνος θά κινηθεῖ στά ἴδια πλαίσια μέ τόν Λούθηρο. Στό κλασικό δογματικό ἔργο του Institutio Christianae Religionis IV,16,1-32, θά ἀναιρέσει ἕνα πρός ἕνα τά λογικά καί ἁγιογραφικά ἐπιχειρήματα τῶν Ἀναβαπτιστῶν. Ἐντύπωση προκαλεῖ τό γεγονός, ὅτι μελετώντας κάποιος τήν ἀναιρετική ἐπιχειρηματολογία τοῦ Καλβίνου, θά διαπιστώσει, ὅτι στήν ἐπιχειρηματολογία τῶν Ἑλλήνων προτεσταντῶν κατά τοῦ νηπιοβαπτισμοῦ, ἐπαναλαμβάνονται ἀκριβῶς, τά ἴδια εὐλογοφανῆ ἐπιχειρήματα τῶν Ἀναβαπτιστῶν. Ὁ Καλβῖνος μάλιστα, θεωροῦσε τήν προάσπιση τοῦ νηπιοβαπτισμοῦ, ὡς στοιχεῖο τῆς καθαρότητας τῆς χριστιανικῆς πίστεως[xiii] ἀπό τίς παραχα- ράξεις τῶν Ἀναβαπτιστῶν.
Στήν ἴδια γραμμή μέ τόν Καλβῖνο στό θέμα τοῦ νηπιο- βαπτισμοῦ, θά κινηθεῖ καί ὁ Οὔρλιχ Ζβίγγλιος, ἐκφράζοντας τίς ἀπόψεις του κατεξοχήν στό ἔργο του Vom touf, vom widertouf und vom kindertouf τό ἔτος 1525[xiv]. Ὁ ἴδιος ὁ Ζβίγγλιος, εἶχε προσπαθήσει, σέ τρεῖς δημόσιες συζητήσεις μεταξύ τοῦ Ἰανουαρίου καί Νοεμβρίου τοῦ 1525 νά μεταπείσει ἡγετικά στελέχη τῶν Ἀναβαπτιστῶν, χωρίς ὅμως ἀποτέλεσμα.
Ἔχοντας, λοιπόν, ὑπόψη τίς θέσεις τῶν θεμελιωτῶν τοῦ Προτεσταντισμοῦ, καί συγκρίνοντάς τες μέ τίς θέσεις τῶν Ἑλλήνων Προτεσταντῶν, εὑρισκόμαστε μπροστά σέ μία με- γάλη ἀντίφαση.Στό γεγονός ὅτι ἐπικαλοῦνται ἀμφότεροι μόνο τήν Ἁγ. Γραφή καί ἀντιφάσκουν μεταξύ τους στό τί λέει ἡ Ἁγ. Γραφή γιά τό ἴδιο θέμα.
Ἡ ἀντίφαση αὐτή γίνεται ἀκόμη μεγαλύτερη, ἄν σκε- φθοῦμε, ὅτι μέ βάση τά κριτήρια τῶν Ἑλλήνων προτεστα- ντῶν, πού θεωροῦν τόν νηπιοβαπτισμό ἀντίθετο στό θέλημα τοῦ Χριστοῦ καί ἀνθρώπινη ἐπινόηση, τότε οἱ δημιουργοί τοῦ Προτεσταντισμοῦ καί πνευματικοί τους προπάτορες, δίδασκαν καί ὑπερασπιζόνταν ὡς θεῖο θέλημα ἀνθρώπινες ἐπινοήσεις καί ἀντιγραφικές ἀπόψεις.
Ἐπιπλέον πρέπει νά ἐπισημάνουμε καί τό ἔλειμμα ἀλη- θείας πού ἔχει ὁ προτεσταντικός ἰσχυρισμός, ὅτι ὁ νηπιο- βαπτισμός στερεῖται ἐρείσματος στήν Ἁγ. Γραφή. Παραγνωρίζουν, ὅτι ὁ Θεάνθρωπος δέν ἔθετε προϋποθέσεις ἡλικίας λέγοντας «Ἐάν μή τίς γεννηθῆ ἐξ ὕδατος καί πνεύματος, οὐ δύναται εἰσελθεῖν εἰς τήν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ»(Ἰωάν.3, 5).
Παραγνωρίζουν, ἐπίσης, ὅτι τό βάπτισμα ἀντικατέστησε τήν ὀκταήμερο περιτομή (Κολ. 2,10)πού γίνονταν στά βρέφη, καί ἡ ὁποία ἦταν τύπος τοῦ βαπτίσματος. Ὑποτιμοῦν τό ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον τοῦ Θεανθρώπου γιά τά παιδιά (Ματθ. 19,13-15) καί ἐπιπλέον μέ ἑρμηνευτικές ἀκροβασίες ἀγωνίζονται νά πείσουν, ὅτι οἱ οἰκογένειες πού βάπτιζαν οἱ Ἀπόστολοι ( Πράξ.16,14-15, Α΄ Κορ. 1,16), δέν εἶχαν παιδιά.
Ἐπιπλέον δέν προσάγουν καμμία ἀπόδειξη, ὅτι οἱ τρεῖς χιλιάδες χριστιανοί πού βαπτίστηκαν μετά τήν ὁμιλία τοῦ Πέτρου (Πράξ. 2, 41) ἄφησαν τά παιδιά τους ἀβάπτιστα[xv]. Θά ὁλοκληρώσουμε τήν μικρή αὐτή ἀναφορά μας μέ μία ἐπι- σήμανση τοῦ ἁγίου Νεκταρίου.Ἐπισημαίνει χαρακτηριστικά ὁ ἱερός Πατέρας: «οὐδαμοῦ τῆς Ἱερᾶς Γραφῆς φαίνεται ἤ ὅτι ὁ Χριστός διέταξε τόν ἀποκλεισμόν τῶν νηπίων ἀπό τοῦ βαπτίσματος, ἤ ὅτι οἱ Ἀπόστολοι κατά τάς Ἀποστολικάς αὐτῶν πορείας, βαπτίζοντες τούς προσερχομένους εἰς πίστιν ἐθνικούς, κατέλιπον ἀβάπτιστα τά ἑαυτῶν νήπια »[xvi] .
Σημειώσεις
[i]. Βλ. Γ. Καρβουνάκης,Τό Βάπτισμα κατά τόν Λόγο τοῦ Θεοῦ, στό Περ. ΣΑΛΠΙΣΜΑ, τ.3, Ἰουλ – Δεκ 1992, σ.126. Βλ. Γ. Ζερβόπουλου, Τό Βάπτισμα, 1980. Διακήρυξη Ἐλευθέρας Εὐαγγελικῆς Ἐκκλησίας τῆς Λάρισας, Τί εἶναι οἱ Εὐαγγελικοί, στό Ἐλεύθερο Εὐαγγελικό Βήμα, Ἀρ. Φ. 9, Αὐγ- Ὀκτ 1996, σ. 5.
[ii]. Βλ. Στ. Ἰγνατίου, Ἡ μεγαλύτερη αἵρεση στήν Ἑλλάδα, ἔκδ. Χριστιανικό Κέντρο Ἀθηνῶν, 2001, σ. 11. Σ. ΣΙΝΑΠΙΑΔΗ, Νηπιοβαπτισμός ἤ Ἁγιογραφικό Βάπτισμα, ἔκδ. Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, 1975.
[iii].Βλ. Π. Τρεμπέλα, Δογματική τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας, τόμ. 3,ἔκδ. ΣΩΤΗΡ, 19792, σσ. 111-114.
[iv]. Βλ. Πρωτ .Κ. Καλλίνικου, Ὁ Χριστιανικός ναός καί τά τελούμενα ἐν αὐτῶ, 19582, σ. 417. W. Metzger,Die Taufe im missionarischen Anfang und in der Gemeindesituation, 1961, σ. 46.
[v]. Βλ. Chr. Hinz, Taufeverantwortung in der DDR-Diasporagemeinde, στό Lutherische Monathefte ,Heft 4 ,April 1969, σσ. 167-168.
[vi]. Βλ. Χρ. Θεοχάρη, Βιβλική Θεματολογία, 1976, σ. 26 Γ. Ζερβόπουλου, Γραφές καί Παραδόσεις, σσ.76, 78. Πρβλ.Ἡ Πίστις τῶν Ἑλλήνων Εὐαγγελικῶν, ἐκδ. Ὁ Λόγος, χ.χ , σ. 50.
[vii].Βλ. Ἀρχιμ. Παν. Δουληγέρη, Ὁ αἱρετικός Καλαποθάκης ἤ ἔλεγχος τῶν ψευδευαγγελικῶν, 1892, σσ. 192- 195.
[viii].Βλ.R.Stupperich, Schriften von evangelischer Seite gegen die Täufer, 1983. E. Mühlenberg, Epochen der Kirchengeschichte, 19912, σσ. 230-235
[ix]. Βλ .K.Hagenbach, Lehrbuch der Dogmengeschichte, 18675, σ. 650.
[x]. Βλ. Bekenntnisschriften der evangelisch-lutherischen Kirche, 19863, σ. 486.
[xi]. Βλ. Bekenntnisschriften., ὅπ.π, σσ. 736-739. Πρβλ. E.Hirsch, Hilfsbuch zum Studium der Dogmatik, 19644, σ. 224.
[xii].Βλ. καί K. Schacht, Die Taufe, στό Amt und Gemeinde, 38 (1987), März/Apr1987,σ.30. P.Brunner, Taufe und Glaube. Kindertaufe und Kinderglau -be, στό PRO ECCLECIA. Gesammelte Aufsätse zur dogmatischen Theologie, Band 1, 1962, σ. 171.
[xiii]. Βλ.J. Calvin Ιnstitutio IV,16,1, ὅπ.π., σ. 913.
[xiv]. Βλ.Zwinglii, Opera,(hrsg v.M.Schuler-J.Schulthess),Band II, 230- 300. J.V.M.Pollet, Zwinglianisme.Le Bapteme, DTC 15/2, 3819- 3824.
[xv]. Bλ. Ἁγ. Νεκταρίου, Μελέται περί τῶν θείων μυστηρίων, 19902, σ. 28.
[xvi]. Ὅπ.π. ,σ. 29.